“ห้องสมุดพร้อมปัญญา เรือนจำชั่วคราวเขากลิ้ง” ตั้งอยู่ในเรือนจำชั่วคราวเขากลิ้ง ตำบลวังจันทร์ อำเภอแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี เป็น “ห้องสมุดพร้อมปัญญา” ลำดับที่ ๑๑ มีความโดดเด่นเป็นเอกลักษณ์เฉพาะ อาคารห้องสมุดสร้างจากดินเรียบง่าย และกลมกลืนธรรมชาติใช้ต้นทุนการก่อสร้างน้อย ห้องสมุดมีพื้นที่โดยรอบ เป็นสวนป่าสะเดาและธรรมชาติ ประกอบด้วย หมู่อาคารชั้นเดียว ๓ หลัง และศาลาเรือนไม้ ๕ หลัง สำหรับเป็นมุมพักผ่อนสบายๆ และนั่งอ่านหนังสือวางเรียงรอบ บริเวณด้านหลังเป็นป่าธรรมชาติ พื้นที่ประมาณ ๕ ไร่อยู่ระหว่างเตรียมความพร้อม เพื่อเข้าร่วมโครงการ อนุรักษ์พันธุกรรมพืชตามแนวพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
ตัวอาคารส่วนแรก เป็นอาคารจัดเก็บและบริการสื่อทรัพยากรสารสนเทศขนาด ๖ x ๑๕ เมตร ใช้อิดในการก่อสร้าง ๒,๒๕๐ ก้อน
ส่วนที่สอง อาคารอเนกประสงค์ขนาด ๘ x ๑๔ เมตรใช้อิฐดินในการก่อสร้าง ๓๒๐ ก้อน
ส่วนที่สาม อาคารเฉลิมพระเกียรติฯ ขนาด ๔ x ๘ เมตร ใช้อิฐดินในการก่อสร้าง ๘๐๐ ก้อน
ตัวอาคารเริ่มก่อสร้างในวันที่ ๒๖ มิถุนายน ๒๕๕๒ แล้วเสร็จวันที่ ๑๕ ตุลาคมในปีเดียวกัน รวมระยะเวลาก่อสร้าง๔ เดือนกว่า ใช้แรงงานเจ้าหน้าที่ ๓ คน (งานออกแบบตกแต่งภายใน ๑ คน ควบคุมการก่อสร้าง ๑ คน งานปั้น ๑ คน) และผู้ต้องขัง ๑๔ คน (งานก่อสร้าง ๑๒ คน งานปั้นภาพนูนต่ำ ๒ คน)
ผนังด้านนอกอาคารห้องสมุด และบริเวณโดยรอบ ปั้นภาพนูนต่ำจากดินบอกเรืองราว ๕ ภาพ
ทางเข้าด้านหน้าห้องสมุด เป็นภาพแพะคู่ซ้ายขวา ซึ่งเป็นสัตว์ประจำปีพระราชสมภพในสมเด็จพระเทพราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ผนังหน้าอาคารห้องสมุดด้านซ้ายมือเป็นภาพเขื่อนดินและอุทยาแห่งชาติแก่งกระจาน ผนังหน้าอาคารห้องสมุดด้านขวามือเป็นภาพเขาวังคู่เมืองเพชรบุรี ผนังด้านหน้าอาคารเฉลิมพระเกียรติฯ เป็นภาพกิจกรรมโครงการตามพระราชดำริฯ พระมหากรุณาธิคุณใน สมเด็จบรมราชกุมารีที่ทรงมีต่อกิจการราชทัณฑ์
แนวคิดการจัดทำห้องสมุดดิน
การก่อสร้างห้องสมุด โดยใช้ดินเป็นวัสดุ เกิดจากแนวคิดที่แยบยลของ อดีตผู้บริหารกรมราชทัณฑ์ นายนัทธี จิตสว่าง ในครั้งที่ดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมราชทัณฑ์ เล็งเห็นว่าเรือนจำชั่วคราวเขากลิ้ง มีภูมิปัญญาความรู้ชำนาญเป็นที่ยอมรับ และเป็นแหล่งการศึกษาดูงานการทำสิ่งปลูกสร้างจากดิน ดินเป็นวัสดุที่ไม่ต้องซื้อหา โดยเฉพาะบ้านดินมีชื่อเสียง เป็นที่ยอมรับ และมีผู้สนใจเข้ามาศึกษาเรียนรู้ ดูงาน เป็นจำนวนมากหากมีห้องสมุดให้บริการก็จะเป็นแหล่งการเรียนรู้ที่เพียบพร้อมยิ่งขึ้น
สำหรับดินที่ใช้ในการก่อสร้าง เป็นดินที่ขุดภายในเรือนจำ เป็นดินร่วน ปนทราย นำมาผสมกับแกลบ และทรายในอัตราส่วน ๓: ๑: ๑
ดินที่ใช้ทำสีอาคาร เป็นดินเหนียวธรรมชาติ สีเหลือทอง นำมาร่อนให้ละเอียดผสมกันแป้งเปียกต้นให้สุกเพื่อให้มีสีสดใส ผสมทรายร่อนละเอียด และน้ำมันพืชในอัตราส่วน ๑: ๑: ๑: ๒/๔
งบประมาณดำเนินการ
การดำเนินงาน “ห้องสมุดพร้อมปัญญา เรือนจำชั่วคราวเขากลิ้ง” ใช้งบประมาณทั้งสิ้น ๑,๓๔๖,๗๘๒.๕๐ บาท
ค่าสิ่งปลูกสร้าง ๗๕๘,๓๗๕.๕๐ บาท
ค่าวัสดุ ครุภัณฑ์ห้องสมุด ๓๘๘,๔๐๗ บาท
ค่าสื่อทรัพยากรสารสนเทศประจำห้องสมุด ๒๐๐,๐๐๐ บาท
ที่มาของงบประมาณ
เงินงบประมาณกรมราชทัณฑ์
เงินนอกงบประมาณกรมราชทัณฑ์ และเรือนจำ
เงินสนับสนุนจากโครงการบ้านนี้มีสุข โดยความร่วมมือระหว่างจุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย และสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ
วิสัยทัศน์
“ห้องสมุดพร้อมปัญญา เรือนจำชั่วคราวเขากลิ้ง” เป็นห้องสมุดที่ให้บริการสารสนเทศ เพื่อความรอบรู้ สู่ความพอเพียง ของชุมชน
พันธกิจ
ให้บริการข้อมูลข่าวสาร สารสนเทศที่เป็นประโยชน์ เพื่อส่งเสริมการเรียนรู้และพัฒนาตนเองสู่ความพอเพียง ของผู้ต้องขังและประชาชนทั่วไป
วัตถุประสงค์
๑. เพื่อเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
๒. เพื่อให้บริการข้อมูลข่าวสาร ความรู้ที่เป็นประโยชน์แก่เจ้าหน้าที่และผู้ต้องขัง
๓. เพื่อเป็นแหล่งการเรียนรู้ของชุมชนโดยรอบเรือนจำ และประชาชนทั่วไป
๔. เพื่อเผยแพร่ภารกิจ และองค์ความรู้ที่เป็นประโยชน์ของกรมราชทัณฑ์และเรือนจำสู่สังคมภายนอก
การบริหาร
“ห้องสมุดพร้อมปัญญา เรือนจำชั่วคราวเขากลิ้ง” อยู่ภายใต้การบริหารงานของเรือนจำชั่วคราวเขากลิ้ง และอยู่ภายใต้การกำกับดูแลของสำนักพัฒนาพฤตินิสัยกรมราชทัณฑ์
ความร่วมมือและเครือข่าย
“ห้องสมุดพร้อมปัญญา เรือนจำชั่วคราวเขากลิ้ง” ได้รับความร่วมมือจากโครงการบ้านนี้มีสุข โดยจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพแห่งชาติ ในด้านการจัดหาสื่อทรัพยากรสารสนเทศบำรุงห้องสมุดศูนย์วิทยพัฒนา มสธ. จังหวัดเพชรบุรี สำนักบริหารงานการศึกษานอกโรงเรียนจังหวัดเพชรบุรี และหน่วยงานภาครัฐ เอกชนในพื้นที่อำเภอแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี สนับสนุนงบประมาณดำเนินงาน สนับสนุน สื่อทรัพยากรสารสนเทศ รวมถึงการวางระบบห้องสมุด
